Jak leczy się fobie? Terapia fobii oraz jej rodzaje

Fobie są dość powszechnie występującym zaburzeniem psychicznym. Prawie każdy z nas może powiedzieć że na jakąś cierpi, a wszyscy potrafimy wymienić przynajmniej jedną czy dwie. Pomimo iż jest to zjawisko ogólno rozpoznawalne, nie wszyscy jednak zdajemy sobie sprawę z tego, iż psychologia posiada w swoich zasobach konkretne metody radzenia sobie z fobiami. Techniki powstałe w latach pięćdziesiątych, po dziś dzień są wykorzystywane w terapii leczenia fobii, a wiedza na ich temat nie jest tak powszechna jak samo zjawisko.

Trzy główne terapie behawioralne, które okazały się najbardziej skuteczne w leczeniu fobii, to systematyczne odwrażliwianie, ekspozycja oraz modelowanie, które zostały opracowane na podstawie analizy behawioralnej – metody wykorzystywanej głównie w laboratoryjnych eksperymentach psycholog-icznych, polegającej na wygaszaniu warunkowania strachu.

Systematyczna desensytyacja, inaczej nazywana systematycznym odwrażliwianiej, to metoda powstała w latach pięćdziesiątych XX wieku. Obejmuje ona trzy fazy, którymi są trening relaksacji, budowanie hierarchii oraz odwarunkowywanie. Aby zrozumieć w pełni tą metodę, należy uświadomić sobie że kluczem do pokonania fobii jest uświadomienie sobie jej wartości, oraz wypracowanie skutecznej metody pozwalającej pokonać występujący strach. Takiej właśnie metody pacjent uczy się podczas pierwszej fazy, czyli treningu relaksacji. Całość sprowadza się do wyuczenia się przez pacjenta techniki głębokiego relaksu mięśniowego, zazwyczaj polegającego na spoczywaniu w pozycji leżącej oraz rozluźnianiu mięśni. Ta konkretna faza jest potem wykorzystywana w trzecim, ostatnim etapie systematycznej desensytyzacji.

Druga faza tej metody to budowanie hierarchii, polegająca na klasyfikacji sytuacji wywołujących strach, gdzie na samym szczycie znajduje się wyobrażenie najbardziej przerażającego scenariusza. Prostym przykładem może być tutaj arachnofobia – pacjent buduje hierarchię, zaczynając od wyobrażenia sobie samego pająka, przechodząc na końcu do sceny w której jest przez niego pożerany.

Trzecia faza to odwarunkowywanie, a jej zadaniem jest usuwanie strachu przed fobiczną sytuacją bądź zagrożeniem. Pacjent wykorzystując umiejętność głębokiej relaksacji, wykorzystuje ją do obniżania poczucia strachu. Cały proces polega na jednoczesnym poddawaniu się głębokiemu relaksowi oraz wyobrażaniu sytuacji fobicznej, zgodnie z ustaloną wcześniej hierarchią. Pacjent powtarza ten zabieg do momentu, w którym najniżej postawiony scenariusz w hierarchii nie wywołuje w nim już zupełnie poczucia strachu, a następnie przechodzi do postawionej wyżej w hierarchii sceny oraz powtarza cały proces od początku.

Drugą skuteczną terapią w walce z fobiami jest ekspozycja. Jak sama nazwa wskazuje, pacjent  wyraża chęć, poprzedzoną wcześniej sporym wahaniem, na wyobrażenie sobie lub bezpośredni konktat z sytuacją fobiczną. Przykładem może być osoba cierpiąca na klaustrofobię, która zgadza się pozostać w ciasnym, zamkniętym miejscu przez dłuższy czas. Sesje ekspozycyjne mogą trwać nawet do trzech godzin, a sama metoda okazała się być równie skuteczna jak systematyczna desensytyzacja. Warto także dodać że ten konkretny typ terapii behawioralnej trwa o wiele krócej, gdyż już po jednej sesji pacjent może zgłosić poprawę. Obecnie do terapii ekspozycyjnej wykorzystuje się rozszerzoną lub wirtualną rzeczywistość, przez co jej skuteczność z roku na rok wzrasta.

Trzecią, oraz zarazem ostatnią najbardziej popularną terpią behawioralną, którą wykorzystuje się w zwalczaniu fobii, jest modelowanie. Technika ta polega na przyglądaniu się przez pacjenta, jak osoba nie cierpiąca na fobie wchodzi w kontakt z sytuacją fobiczną. Wraz z przyzwyczajaniem się, pacjent jest zachęcany przez terapęutę do samodzielnego wchodzenia w interakcję ze zjawiskiem wywołującym strach.

Pomimo iż te trzy główne terapie są powszechnie wykorzystywane do zwalczania fobii, specjaliści oraz naukowcy wciąż rozwijają nowe metody, które mogą pomóc osobom zmagającym się z fobiami w przezwyciężaniu strachu. Jak widać na przykładzie ekspozycji, rozwój techniki także przyczynia się do udoskonalanie dobrze już znanych metod, przez co mogą one stawać się jeszcze bardziej skuteczne, a co za tym idzie, także bardziej powszechne.